Δρ. Ελευθέριος Ευαγγέλου: Σημειακή λίπανση αζώτου

Ο δρ. Ελευθέριος Ευαγγέλου, γεωπόνος – εδαφολόγος, ερευνητής στο Ινστιτούτο Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα» (ΕΛ.Γ.Ο. «Δήμητρα»), μιλά στο Agro.tec για το νέο έργο της Ε.Ο. ΚΑΛ.ΛΙ.Σ.ΤΗ του Μέτρου 16 του Π.Α.Α. 2014-2022, που ξεκίνησε αυτή την περίοδο και αφορά τη σημειακή λίπανση των καλλιεργειών με άζωτο και τα πειράματα στο πεδίο σε φυτεύσεις καλαμποκιού.

Η λίπανση είναι αναγκαία για την ανάπτυξη των καλλιεργειών. Η συνεχής όμως αύξηση των τιμών των λιπασμάτων και οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για φιλικότερες προς το περιβάλλον και πιο στοχευμένες εφαρμογές έχουν οδηγήσει τους ερευνητές στην αναζήτηση των βέλτιστων τρόπων λίπανσης των εδαφών. Ο δρ. Ελευθέριος Ευαγγέλου, γεωπόνος – εδαφολόγος, ερευνητής στο Ινστιτούτο Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα» (ΕΛ.Γ.Ο. «Δήμητρα»), μίλησε στο Agro.tec για ένα νέο πρόγραμμα που ξεκίνησε αυτή την περίοδο και αφορά τη σημειακή λίπανση των καλλιεργειών με άζωτο και με πειράματα στο πεδίο σε φυτεύσεις καλαμποκιού.

Συνέντευξη στην Κατερίνα Λαδοπούλου

Agro.tec: Ποια η διαφορά μεταξύ της συμβατικής λίπανσης του αζώτου που πραγματοποιείται σήμερα στις καλλιέργειες και της σημειακής λίπανσης που στοχεύει το έργο;

– Οι λιπάνσεις του αζώτου στις καλλιέργειες γίνονται σήμερα με τη παραδοχή ότι οι ανάγκες των φυτών για θρεπτικά στοιχεία είναι όμοιες σε όλη την έκταση του αγρού. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που οι παραγωγοί, γνωρίζοντας ένα «λιγότερο γόνιμο» κομμάτι του αγρού, προγραμματίζουν τη δόση του αζώτου στους λιπασματοδιανομείς σταθερής δόσης, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις αυξημένες ανάγκες του, γνωρίζοντας ότι ο υπόλοιπος αγρός θα υπερλιπανθεί.

Τα παραπάνω έχουν συνέπειες οικονομικές, μια και ο παραγωγός θα ξοδέψει περισσότερο άζωτο από αυτό που χρειάζεται η καλλιέργεια, αλλά και περιβαλλοντικές, γιατί το άζωτο που δεν θα χρησιμοποιηθεί από τα φυτά, μπορεί να διαφύγει προς το περιβάλλον.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι οι ανάγκες της καλλιέργειας για άζωτο δεν είναι σταθερές σε όλη την επιφάνεια του αγρού, και αντίστοιχα η βέλτιστη λίπανση αζώτου διαφέρει χωρικά σε πολλές περιπτώσεις σημαντικά σε κάθε αγρό. Η σημειακή λίπανση αναφέρεται στη μεταβλητή παροχή αζώτου σε έναν αγρό σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες των φυτών που διαφέρουν στο χώρο.

Agro.tec: Πώς μπορεί να βοηθήσει στην ορθή διαχείριση καλλιεργειών καλαμποκιού η σημειακή λίπανση με τεχνολογία μεταβλητής παροχής αζώτου που αναπτύσσετε αυτή την περίοδο στο πρόγραμμα όπου είστε επιστημονικός υπεύθυνος;

–Στα πλαίσια της δράσης ΙΙ «Υλοποίηση του επιχειρησιακού σχεδίου των επιχειρησιακών ομάδων με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή», του υπομέτρου 16.1 – 16.5 του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (Π.Α.Α.) 2014 – 2020 υλοποιείται το έργο «Σημειακή λίπανση στο καλαμπόκι με τεχνολογία μεταβλητής παροχής αζώτου σε υψηλή χωρική διακριτική ικανότητα», με διακριτικό τίτλο «ΚΑΛ.ΛΙ.ΣΤΗ».

Το έργο αφορά μεταβλητή παροχή υγρού αζώτου σε επιφανειακή λίπανση καλαμποκιού και το συντονίζει ο δρ. Σταμάτης Σταματιάδης, ερευνητής του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, ενώ συμμετέχουν ως εταίροι το Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα» (ΕΛ.Γ.Ο. «Δήμητρα»), ο αγροτικός συνεταιρισμός ΘΕΣ.ΓΗ και η εταιρεία Pro depot.

Στο έργο θα χρησιμοποιηθεί η ίδια φιλοσοφία του συστήματος μεταβλητής παροχής κοκκώδους λιπάσματος που είχε αναπτυχθεί στο ευρωπαϊκό έργο Horizon 2020 “Fatima” με πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα.

Το πρωτότυπο σύστημα που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες του έργου «ΚΑΛ.ΛΙ.ΣΤΗ» χρησιμοποιεί υγρό λίπασμα που θα μας επιτρέψει αύξηση της ταχύτητας εφαρμογής, μείωση του κόστους κατασκευής και συντήρησης, καθώς και δυνατότητα διαφυλλικών εφαρμογών.

Agro.tec: Τι είναι η μεταβλητή παροχή λίπανσης με άζωτο και πώς θα πραγματοποιείται στο έργο;

– Η μεταβλητή λίπανση αζώτου αναφέρεται στη διαφοροποιημένη λίπανση του αγρού αναλόγως των αναγκών των φυτών, οι οποίες διαφέρουν χωρικά και χρονικά. Πολύ συνοπτικά σας αναφέρω ότι πολυφασματικοί αισθητήρες υπολογίζουν σε πολύ υψηλή διακριτική ικανότητα (40Hz) δείκτες βλάστησης άμεσα σχετιζόμενους με τη ευρωστία και τη συγκέντρωση αζώτου στα φυτά. Η πληροφορία αυτή μεταφέρεται σε «data logger», το οποίο έχει ενσωματωμένο ειδικό αλγόριθμο που μετατρέπει την πληροφορία των δεικτών σε δόση αζωτούχου λίπανσης, συνυπολογίζοντας χαρακτηριστικές πληροφορίες για κάθε αγρό.

Η πληροφορία της δόσης λίπανσης μεταφέρεται σε ειδικό «controller» που ελέγχει τη ροή αντλίας προκειμένου να εφαρμοστούν διαφοροποιημένες ποσότητες υγρού αζώτου από μικρούς σωλήνες ή μπεκ ανάλογα με την καλλιέργεια. Όλη η διαδικασία πραγματοποιείται σε πραγματικό χρόνο, καθώς κινείται το τρακτέρ του παραγωγού στον αγρό. Το υγρό άζωτο τοποθετείται στη δεξαμενή του ψεκαστικού μηχανήματος του παραγωγού και όλο το σύστημα προσαρμόζεται πριν τη λίπανση, εξωτερικά στο ψεκαστικό μηχάνημα σε κάθε συνδυασμό τρακτέρ / ψεκαστικού ανεξαρτήτως παλαιότητας και είδους.

Agro.tec: Γιατί επιλέξατε το καλαμπόκι για το συγκεκριμένη πρόγραμμα;

– Το καλαμπόκι είναι από τις πιο απαιτητικές καλλιέργειες σε άζωτο, και το κόστος παραγωγής που αναφέρεται στην αζωτούχο λίπανση είναι πολύ υψηλό. Επίσης λιπάνσεις μικρής αποτελεσματικότητας στο καλαμπόκι μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές απώλειες αζώτου στο περιβάλλον με σοβαρές συνέπειες.

Agro.tec: Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα της μεθόδου που χρησιμοποιείτε;

– Το βασικό πλεονέκτημα της σημειακής λίπανσης είναι η αύξηση της αποδοτικότητας χρήσης του Ν, καθώς ανιχνεύει τις μεταβαλλόμενες ανάγκες των φυτών και ταυτόχρονα εφαρμόζει μεταβαλλόμενες δόσεις λιπάσματος. Αποτέλεσμα αυτού είναι η μείωση των συνολικών ποσοτήτων εφαρμοζόμενου αζώτου, καθώς και σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη από τη μειωμένη πιθανότητα απωλειών αζώτου προς το περιβάλλον, αλλά και από το μειωμένο αποτύπωμα άνθρακα, καθώς το carbon footprint της παραγωγής των αζωτούχων λιπασμάτων είναι από τα υψηλότερα στη γεωργία.

Το πρωτότυπο σύστημα που χρησιμοποιούμε εξασφαλίζει πολύ υψηλή διακριτική ικανότητα που μπορεί να προσεγγίζει 1-2m και είναι ιδανική για το σχετικά μικρό κλήρο της ελληνικής γεωργίας. Ο αλγόριθμος που καθορίζει τη δόση λίπανσης σε σχέση με τις τιμές των αισθητήρων έχει αναπτυχθεί μετά από πληθώρα πειραμάτων αγρού στην Αμερική, από την ομάδα του βασικού μας συνεργάτη και πρωτοπόρου παγκόσμια στη διάδοση της διαφοροποιημένης λίπανσης, του δρ. James Schepers. Ο συγκεκριμένος αλγόριθμος έχει σημαντικά πλεονεκτήματα, με κυρίαρχο την εύκολη και γρήγορη βαθμονόμηση του συστήματος στις ιδιαίτερες συνθήκες του κάθε αγρού.

Από αριστερά: Δρ. Σταμάτης Σταματιάδης, από το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, Αντώνης Γκλαμπεδάκης, από την εταιρεία ProDepot, Αβραάμ Παπαδόπουλος, παραγωγός συνεταιρισμού, Δρ. Ελευθέριος Ευαγγέλου, από το Ινστιτούτο Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού “Δήμητρα”.

Θα πρέπει ωστόσο να δοθεί προσοχή στις αρδεύσεις, οι οποίες δεν θα πρέπει να είναι υπερβολικές, γιατί μπορεί να απομακρύνουν το νιτρικό άζωτο μετά τη λίπανση προς βαθύτερα του ριζοστρώματος εδαφικά επίπεδα.

Agro.tec: Τι έχουν δείξει μέχρι στιγμής τα πειράματα στο πεδίο;

– Τα πρώτα αποτελέσματα από το έργο αναμένονται τους επόμενους μήνες, καθώς η πρώτη εφαρμογή πραγματοποιήθηκε στα τέλη του Μαΐου. Ωστόσο, αποτελέσματα από το σύστημα μεταβλητής παροχής αζώτου με κοκκώδες λίπασμα μετά από 3 έτη πειραμάτων στον αγρό, αναφέρονται: α) σε σημαντική αύξηση της αποτελεσματικότητας της χρήσης του λιπάσματος σε καλλιέργεια χειμερινού σίτου, βαμβακιού και καλαμποκιού και β) σε μειώσεις των ποσοτήτων αζωτούχων λιπασμάτων που κυμαίνονται από 20 έως 40%, χωρίς να μειώνονται οι αποδόσεις σε σύγκριση με τη συμβατική λίπανση του παραγωγού.

Τα αποτελέσματα αυτά συνοδεύονται από σημαντική μείωση του κόστους λίπανσης αλλά και του νιτρικού αζώτου που παραμένει στο έδαφος μετά τη συγκομιδή.

Agro.tec: Πώς μπορεί αυτή η μορφή λίπανσης στο καλαμπόκι να βρει εφαρμογή στην πράξη και πόσο ακριβή είναι;

– Η επιβεβαίωση των προηγούμενων αποτελεσμάτων της διαφοροποιημένης λίπανσης στα πειράματα του εν λόγω έργου θα ωθήσει τους παραγωγούς –ιδίως του συνεταιρισμού– να σκεφτούν σοβαρά τα οφέλη της σημειακής λίπανσης. Το οικονομικό όφελος σίγουρα θα αποτελέσει ένα σημαντικό κίνητρο, ιδίως όταν οι τιμές των λιπασμάτων έχουν αυξηθεί σημαντικά. Επίσης, η πολιτεία στο άμεσο μέλλον αναμένεται να επιδοτήσει παρόμοιες πρακτικές ως φιλοπεριβαλλοντικές δράσεις.

Το κόστος του πρωτότυπου συστήματος δεν γνωρίζουμε ποιο θα μπορούσε να είναι στην αγορά, αλλά δεν αναμένεται να ξεπερνά τις 15.000 ευρώ, καθιστώντας το μια οικονομική λύση για ομάδες παραγωγών και συνεταιρισμούς, που μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διάδοση μιας νέας φιλοσοφίας στη αζωτούχο λίπανση των καλλιεργειών, μιας φιλοσοφίας που προσεγγίζει περισσότερο την πραγματικότητα.

Agro.tec: Πόσο θα διαρκέσει το πρόγραμμα;

– Το πρόγραμμα που ξεκίνησε το Δεκέμβριο του 2022 θα διαρκέσει μέχρι το Δεκέμβριο του 2024, περιλαμβάνοντας πειράματα αγρού σε πραγματικές συνθήκες για δύο συνεχείς καλλιεργητικές περιόδους, σε συνεργασία με παραγωγούς του συνεταιρισμού ΘΕΣ.ΓΗ.

Η συνέντευξη φιλοξενήθηκε στο τεύχος Μαΐου – Ιουνίου 2023 που κυκλοφορεί.